Türkiye, teknoloji ve siyasetin kesişiminde tarihi bir ana tanıklık ediyor. Ülke tarihinde bir ilk olarak, tamamen bir yapay zeka tarafından hazırlanan kanun teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine sunuldu. “Dijital Dönüşüm ve Veri Güvenliği Kanun Teklifi” adını taşıyan bu yenilikçi metin, bir yandan geleceğin yasama süreçlerine dair heyecan verici bir kapı aralarken, diğer yandan içerdiği bazı maddelerle şimdiden hararetli tartışmaları beraberinde getirdi. Gelişmeleri yakından takip eden magazinfikir.com.tr olarak, bu tarihi teklifin tüm detaylarını ve yarattığı yankıları sizler için derledik.

Yapay Zeka Meclis Koridorlarında: Bu Fikir Nereden Çıktı?

Bu sıra dışı girişimin arkasında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile TÜBİTAK BİLGEM’in ortaklaşa yürüttüğü bir proje yer alıyor. “ANADOLU-AI” adı verilen yerli ve milli yapay zeka modeli, son iki yıldır kamu verileri, mevcut kanunlar, Anayasa Mahkemesi kararları ve Avrupa Birliği’nin ilgili regülasyonları ile eğitiliyordu. Projenin temel amacı, insan hatasını en aza indiren, veriye dayalı, daha objektif ve hızlı kanun yapma süreçleri geliştirmekti. Yapay zekanın, karmaşık veri setlerini analiz ederek potansiyel yasal boşlukları tespit etme ve en etkili çözümleri önerme kapasitesine sahip olduğu belirtiliyor. Bu teklif, projenin ilk somut çıktısı olarak meclise sunuldu ve bir anlamda ANADOLU-AI’nin ilk büyük sınavı niteliğini taşıyor.

Kanun Teklifinin Odağında Ne Var?

Yapay zeka tarafından hazırlanan 95 maddelik kanun teklifi, temel olarak Türkiye’nin dijital altyapısını ve vatandaşların dijital haklarını güvence altına almayı hedefliyor. Teklifin genel çerçevesi, dijital dünyada ortaya çıkan yeni tehditlere ve fırsatlara yönelik kapsamlı bir yasal zemin oluşturmak üzerine kurulu. Teklifin ana hedefleri arasında şunlar yer alıyor:

• Kişisel Verilerin Korunması: Vatandaşların kişisel verilerinin büyük teknoloji şirketleri tarafından nasıl işlendiğine dair katı kurallar getirmek ve veri ihlallerine karşı yaptırımları ağırlaştırmak.
• Sosyal Medya Sorumluluğu: Sosyal medya platformlarının dezenformasyon ve yasa dışı içeriklerle mücadelede daha proaktif rol almasını sağlamak ve hukuki sorumluluklarını netleştirmek.
• Yapay Zeka Etiği: Türkiye’de geliştirilen ve kullanılan yapay zeka sistemleri için etik kurallar ve şeffaflık ilkeleri belirlemek.
• Siber Zorbalıkla Mücadele: Özellikle çocuklar ve gençler başta olmak üzere siber zorbalığa karşı yeni hukuki mekanizmalar ve koruma tedbirleri oluşturmak.

Tartışma Yaratan O Maddeler: “Ulusal Veri Otoritesi” ve “Algoritmik Yaptırım”

Teklifin geneli olumlu karşılansa da, özellikle iki madde hukukçular ve sivil toplum kuruluşları arasında ciddi endişelere yol açtı. Bu maddelerin, temel hak ve özgürlükler açısından riskler barındırdığı iddia ediliyor. İşte o çok konuşulan maddeler:

Madde 18: Özerk Ulusal Veri Otoritesi’nin Kurulması

Teklif, tüm dijital veri akışını denetleyecek, geniş yetkilere sahip “Ulusal Veri Otoritesi” (UDO) adında özerk bir kurumun kurulmasını öngörüyor. Bu kurumun, kamu ve özel sektöre ait tüm veri merkezlerine anlık erişim yetkisi olması planlanıyor. Eleştirmenler, bu kadar geniş yetkilere sahip bir yapının denetiminin nasıl sağlanacağını sorguluyor. Böyle bir otoritenin, orantısız bir gözetim gücüne dönüşerek özel hayatın gizliliğini ihlal edebileceği endişesi hakim. Bu tartışma, tam da sloganımızın işaret ettiği gibi, fikirlerin ne kadar ileri gidebileceğini gösteriyor.

Madde 42: Algoritmik Şeffaflık ve Otomatik Yaptırım Mekanizması

En çok tepki çeken maddelerden bir diğeri ise büyük teknoloji şirketlerinin kullandığı algoritmaların UDO tarafından denetlenmesini ve yasalara aykırı bulunan içerikleri yayan hesaplara yönelik para cezalarının bir yapay zeka tarafından otomatik olarak kesilmesini içeriyor. Teknoloji şirketleri bunun ticari sırların ifşası anlamına geleceğini savunurken, hukukçular ise bir yapay zekanın “hakim” rolü üstlenerek otomatik ceza kesmesinin hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığını belirtiyor. Savunma hakkı ve adil yargılanma gibi temel prensiplerin bu süreçte nasıl korunacağı belirsizliğini koruyor. magazinfikir.com.tr‘ye konuşan uzmanlar, bu maddenin mevcut haliyle Anayasa’ya aykırı olabileceğini vurguluyor.

Uzmanlar Ne Diyor? Fırsat mı, Tehdit mi?

Konuyla ilgili görüşler ikiye bölünmüş durumda. Teknoloji hukuku uzmanları, bu teklifin Türkiye’yi dijital regülasyonlar konusunda öncü bir ülke konumuna getirebileceğini, yasama süreçlerini modernize ederek çağa uygun hale getireceğini savunuyor. Bu görüşe göre yapay zeka, siyasi tartışmalardan arındırılmış, tamamen teknik ve veriye dayalı kanunlar üretebilir. Ancak Anayasa hukukçuları ve insan hakları savunucuları aynı fikirde değil. Onlar, kanun yapma iradesinin yalnızca halkın seçtiği temsilcilerde olması gerektiğini, bu yetkinin bir makineye devredilmesinin demokratik meşruiyet sorunları yaratacağını belirtiyor. Ayrıca, yapay zekanın eğitildiği verilerdeki potansiyel önyargıların, kanunlara da yansıyarak toplumsal eşitsizlikleri derinleştirebileceği uyarısında bulunuyorlar.

Sonuç olarak, yapay zeka tarafından hazırlanan bu kanun teklifi, kabul edilsin ya da edilmesin, Türkiye için bir milat niteliğinde. Meclis’teki komisyonlarda ve genel kurulda yapılacak tartışmalar, sadece bir kanunun kaderini değil, aynı zamanda teknolojinin yönetimdeki rolünü ve gelecekteki yerini de şekillendirecek. Bu tarihi sürecin tüm gelişmelerini ve perde arkasını magazinfikir.com.tr‘den takip etmeye devam edin.