İstanbul Depremi Kapıda: Neden Gözümüzü Japonya’ya Çevirmeliyiz?
Bilim insanlarının her fırsatta uyardığı büyük İstanbul depremi, milyonlarca insanın hayatını doğrudan etkileyecek bir gerçeklik olarak kapımızda bekliyor. Peki, bu kaçınılmaz sona karşı hazırlıklı mıyız? Depremle yaşamayı öğrenmiş, teknolojiyi ve toplumsal bilinci en üst seviyede kullanan Japonya, bu sorunun cevabını arayan Türkiye için en önemli rol modeli olarak öne çıkıyor. Yıkıcı sarsıntılara rağmen ayakta kalmayı başaran bu ada ülkesinin sırrı, üç temel prensibe dayanan ve “Japon Modeli” olarak adlandırılan bütüncül bir yaklaşımda gizli. magazinfikir.com.tr olarak, uzmanların işaret ettiği ve İstanbul için acilen uygulanması gereken bu hayat kurtaran modeli mercek altına aldık.
Japonya, tarih boyunca sayısız büyük depremle yüzleşti. Ancak bu felaketleri bir kader olarak kabul etmek yerine, her birinden ders çıkararak dünyanın en sağlam ve hazırlıklı toplumlarından birini inşa ettiler. Onlar için deprem, bir panik anı değil, hayatın bir parçası ve yönetilmesi gereken bir risk. İstanbul’un kırılgan yapı stoku ve yetersiz toplumsal hazırlık seviyesi düşünüldüğünde, Japonya’nın tecrübelerinden ilham almak bir seçenek değil, bir zorunluluktur.
Hayat Kurtaran 3 Kritik Madde: Japon Deprem Modeli’nin Sırları
Japon Modeli, sadece sağlam binalar inşa etmekten ibaret değildir. Bu model; teknoloji, eğitim ve katı kuralların mükemmel bir uyumla iç içe geçtiği çok katmanlı bir savunma stratejisidir. İşte İstanbul’un kaderini değiştirebilecek o üç kritik madde:
1. Madde: Bina Güvenliğinde Sıfır Tolerans ve Radikal Kentsel Dönüşüm
Japonya’daki deprem hazırlığının temel taşı, binalardır. Ülkede 1981’de yürürlüğe giren “Shintaishin” adı verilen katı inşaat yönetmelikleri, binaların en şiddetli depremlerde bile tamamen yıkılmasını önlemek üzerine kuruludur. Bu yönetmelikler sürekli güncellenir ve denetimler asla esnetilmez. Projeyi çizen mühendisten, inşaatı yapan ustaya kadar herkes, en küçük bir hatanın bile insan hayatına mal olacağının bilincindedir.
Sismik izolatörler ve sönümleyiciler gibi ileri teknolojiler, yeni binalarda standart olarak kullanılır. Bu sistemler, deprem anında binanın zeminle birlikte şiddetli bir şekilde sallanmasını engelleyerek enerjiyi emer ve yapıyı korur. İstanbul’daki kentsel dönüşümün de rantsal bir yaklaşımdan ziyade, tam olarak bu bilimsel ve tavizsiz mühendislik anlayışıyla yürütülmesi şarttır. Japonya’da olduğu gibi, riskli olduğu tespit edilen binaların güçlendirilmesi veya yıkılıp yeniden yapılması için devlet teşvikleri ve net bir yol haritası sunulmalıdır. Depreme dayanıksız tek bir binanın bile kalmaması, ulusal bir hedef haline getirilmelidir.
2. Madde: Beşikten Mezara Kesintisiz Eğitim ve Toplum Bilinci
Japonya’da deprem bilinci, anaokulunda başlar. Çocuklar, oyunlar ve düzenli tatbikatlarla deprem anında ne yapmaları gerektiğini (sıranın altına girmek, başını korumak vb.) öğrenirler. Bu eğitim, okul hayatı ve iş yaşamı boyunca kesintisiz devam eder. Her yıl 1 Eylül’de ülke genelinde düzenlenen “Afet Önleme Günü” tatbikatlarına milyonlarca insan katılır.
Her evde ve iş yerinde, içerisinde su, konserve gıda, ilk yardım malzemeleri, radyo ve el feneri gibi temel ihtiyaçların bulunduğu acil durum çantaları (“bousai setto”) bulunur. Aileler, afet anında nerede buluşacaklarını önceden planlar. Bu hazırlık seviyesi, deprem sonrası yaşanacak kaosu en aza indirir. Türkiye’de ise deprem çantası hazırlama alışkanlığı ne yazık ki yeterince yaygın değil. magazinfikir.com.tr olarak vurgulamak isteriz ki; bu bilincin toplumun geneline yayılması, okullarda ve kamu spotlarında sürekli işlenmesi, tatbikatların ciddiyetle yapılması binlerce hayatı kurtaracak en önemli adımlardan biridir.
3. Madde: Saniyelerin Önemini Bilen Erken Uyarı Sistemi ve Teknoloji
Japonya’nın belki de en etkileyici başarılarından biri, ülke geneline yayılmış olan Deprem Erken Uyarı (EEW) sistemidir. Bu sistem, depremin yıkıcı dalgaları (S dalgaları) yerleşim yerlerine ulaşmadan saniyeler önce, daha hızlı hareket eden öncül dalgaları (P dalgaları) tespit eder. Bu tespitin hemen ardından milyonlarca cep telefonuna, televizyonlara, radyolara ve kamu anons sistemlerine otomatik olarak uyarı gönderilir.
Bu 10-30 saniyelik süre, altın değerindedir. Bu kısa zaman diliminde hızlı trenler otomatik olarak yavaşlar, fabrikalardaki hassas makineler durur, asansörler en yakın katta durarak kapılarını açar ve insanlar kendilerini korumak için güvenli bir pozisyon alabilir. İstanbul için de benzer bir teknolojik altyapının kurulması, depremin ilk şokunun yaratacağı hasarı ve can kaybını önemli ölçüde azaltabilir. Bu, yüksek maliyetli bir yatırım gibi görünse de, insan hayatının yanında hiçbir maliyetin önemi yoktur.
İstanbul İçin Yol Haritası: Beklemeye Vakit Yok
Sonuç olarak, İstanbul’u bekleyen büyük depreme karşı Japon Modeli, somut ve başarısı kanıtlanmış bir yol haritası sunmaktadır. Tavizsiz bina denetimi ve bilime dayalı kentsel dönüşüm, toplumun her ferdine yayılan kesintisiz bir afet bilinci eğitimi ve teknolojinin sunduğu erken uyarı sistemleri… Bu üç madde, bir bütün olarak uygulandığında İstanbul’un kaderini değiştirebilir. Bu süreç, sadece devletin değil, yerel yönetimlerin, özel sektörün ve her bir vatandaşın ortak sorumluluğudur. Artık konuşmayı bırakıp, harekete geçme zamanıdır. Çünkü deprem değil, hazırlıksızlık ve ihmal öldürür.
